Sigaranın zararları uzun yıllardır bilinen ve saymakla bitmeyen, sağlık üzerindeki sayısız olumsuz etkiyi içerir. Kalp hastalıklarından sindirim sistemi hastalıklarına ve kanserlere kadar pek çok hastalık için sigara kullanımı, önemli bir risk faktörünü oluşturur. Sigaranın yol açtığı zararlar, içerisinde bulunan birçok kimyasal ve toksik maddenin vücuda olan etkilerinden kaynaklıdır. Bu nedenle kullanım sıklığı, sigara çeşidi gibi konular fark etmeksizin bu alışkanlık sağlık üzerinde çok büyük bir olumsuz etkiye sahiptir. Peki …? Sigaranın sağlığa zararları konusunda tüm bilmeniz gerekenleri yazımızın devamında bulabilirsiniz.
Sigara Neden Zararlıdır?
Sigara içmek vücutta neredeyse tüm organlara zarar verir, birçok hastalığa neden olabilir ve genel olarak sağlığı olumsuz etkiler. Bu olumsuz etkilerin nedeni, sigara içerken vücuda alınan kimyasal maddelerdir. Tütün dumanı, hem sigara içenler hem de pasif olarak sigara dumanına maruz kalan kişiler için zararlı olan birçok kimyasal madde içerir. Sayısı 7000’den fazla olan bu kimyasallardan en az 250’sinin ciddi zararları beraberinde getirdiği bilinmektedir. Bunlardan en az 69’unun ise kansere neden olabileceğini gösteren kanıtlar mevcuttur. Söz konusu kimyasallardan bazıları şunlardır: (1, 2)
- Karbon monoksit
- Hidrojen siyanür
- Amonyak
- Asetaldehit
- Arsenik
- Benzen
- Formaldehit
- Etilen oksit
- Polisiklik aromatik hidrokarbonlar
- Nitrozaminler
- Vinil klorür
- Berilyum, kadmiyum, krom, nikel, polonyum gibi toksik, metalik veya radyoaktif özelliğe sahip elementler
Sigaranın Zararları Nelerdir?
Sigaranın sağlık üzerinde çok sayıda olumsuz etkisi mevcuttur. Sigarada bulunan kimyasal maddelerden kaynaklanan bu zararlardan bazıları şunlardır:
Kardiyovasküler Hastalıklar
Sigara kullanımı, kalp ve kan damarlarına zarar vererek kardiyovasküler hastalıkların gelişme riskini belirgin şekilde artırabilir. Aterosklerozis (damar sertliği), hipertansiyon, kalp krizi, periferik arter hastalığı, felç gibi durumlar bunlardan bazılarıdır.12
Kanserler
Sigaranın içerdiği sayısız kanserojen madde, vücudun hemen her bölgesinde oluşabilecek kanser hastalıkları için risk faktörü oluşturur. Akciğer kanseri, mesane kanseri, akut myeloid lösemi, rahim ve rahim ağzı kanseri, karaciğer kanseri ve daha birçok kanser türü bunlar arasında yer alır.12
Solunum Sistemi Hastalıkları
Sigaranın akciğere zararları arasında akciğer kanseri, kalıcı akciğer hasarı, amfizem, bronşit gibi sağlık sorunlarının görülme olasılığını ciddi şekilde artırması yer alır. Ayrıca solunum yolu enfeksiyonları, sigara içen kişilerde çok daha ağır seyredebilir. 4
Ruh Haline İlişkin Sorunlar
Sigaranın bağımlılık yapıcı etkisinden sorumlu olan nikotin, solunduktan sonra saniyeler içerisinde beyne ulaşır ve bir süre vücuda enerji verebilir. Ancak bir süre sonra bu etki ortadan kalktığında yoksunluk belirtileri ortaya çıkar. Bunlar düşünme yeteneğini bozarak olumsuz duygulara neden olabilir. Bu etkinin bir sonucu olarak endişe, stres, depresyon gibi ruhsal sorunlar, sigara kullanımına bağlı olarak ortaya çıkabilir. 12
Saç, Tırnak ve Deri Hastalıkları
Göz altı torbaları, kırışıklıklar, çatlaklar, iyileşmeyen yaralar ve sağlıksız cilt görünümü gibi cilt sağlığına ilişkin pek çok sorun için sigara kullanımı, önemli bir risk faktörü teşkil eder. Aynı zamanda cilt kanseri, siğiller, sedef hastalığı, saç ve tırnak yapısına ilişkin problemler gibi birçok sağlık sorununun görülme olasılığı, sigara kullanımına bağlı olarak artar.4
Doğurganlığa İlişkin Sorunlar
Sigara içmek üreme yeteneğinin azalmasına ve buna bağlı olarak infertiliteye zemin hazırlayabilir. Ayrıca cinsiyet hormonlarının üretimini azaltarak cinsel isteği de olumsuz etkileyebilir. 12
İnsülin Direnci
İnsülin hormonunun çalışmasını olumsuz etkileyen sigara kullanımı, insülin direncine yol açabilir. Bunun sonucunda sigara içmek, tip 2 diyabet ve komplikasyonlarının gelişimi için %30-40 arası daha yüksek bir risk anlamına gelir. 12
Sigaranın Hamilelere Zararları Nelerdir?
Sigara zararları hamile kadınlar için çok daha farklı ciddi riskleri içerir. Hamilelik döneminde sigara kullanmak hem anne sağlığı hem de bebeğin sağlığı ve gelişimi üzerinde olumsuz etkilere neden olur. Hamileyken sigara içmenin zararları şu şekilde sıralanabilir: 3
- Gelişmekte olan bebeğe ulaşan oksijen miktarını azaltır.
- Bebekte kalp atışlarının hızlanmasına neden olur.
- Düşük, ölü doğum, erken doğum veya düşük doğum ağırlıklı doğum risklerini artırır.
- Bebekte akciğer ve genel anlamda solunum problemlerinin görülme olasılığını artırır.
- Ani bebek ölümü sendromu riskini yükseltir.
- Doğumsal anomali risklerini artırır.
- Plasenta dekolmanı olarak adlandırılan rahim duvarından plasentanın çok erken ayrılması veya plasenta previa olarak adlandırılan plasentanın riskli bir konumda yerleşmesi gibi plasenta problemlerinin gelişme olasılığını yükseltir.
Hamilelik döneminde sigara kullanımının bu gibi zararlı etkileri, sigaranın kullanım miktarı ve sıklığı ile doğru orantılı olarak artar. Hamileyken sigara içmenin güvenli bir seviyesi yoktur ve her bir sigara bu riskleri beraberinde getirebilir. Ancak gün içerisinde ne kadar fazla sigara içilirse bu risklerin gelişme olasılığı da aynı oranda artacaktır. 3
Sigara Hangi Organlara Zarar Verir?
Sigaranın vücuda zararları saymakla bitmez. Ancak genel bir bakışla yaklaşılırsa sigaranın zarar verdiği 5 temel organdan söz edilebilir. Bunlar şu şekildedir:
Akciğerler
Sigara içmenin zararları dendiğinde ilk akla gelen şüphesiz akciğerler üzerindeki olumsuz etkilerdir. Akciğer kanseri vakalarının yaklaşık yüzde sekseninin sigaraya bağlı olduğu belirlenmiştir.4
Cilt
Sigaranın sağlığa zararları arasında en önemlilerden bir diğeri ise cilt hastalıklarına yakalanma riskini artırmasıdır. Bu durumun en önemli nedeni, sigaranın cilt bariyerini oluşturan proteinlerin üretimini olumsuz etkilemesidir.4
Üreme Organları
Sigara kullanımının uzun dönem etkileri arasında üreme sağlığına ilişkin olumsuzluklar yer alır. Kadınlarda rahim sağlığını olumsuz etkileyen sigara kullanımı dış gebelik, infertilite gibi risklerin artmasına neden olur. Erkeklerde ise ereksiyon güçlüğü, cinsel istekte azalma gibi sağlık sorunlarının görülme olasılığının artmasına neden olabilir. Ayrıca sperm üretimi ve kalitesinin azalması ile de ilişkili olabilir.4
Gözler
Göz sağlığının bozulması da sigara içmenin zararları ile ilişkili olabilir. Sigara kullanımının şiddetlendirdiği veya gelişim riskini artırdığı göz hastalıkları arasında katarakt, göz kuruluğu, yaşa bağlı makula dejenerasyonu, diyabetik retinopati, optik sinir problemleri, üveit ve Graves hastalığı gibi sağlık sorunları yer alır.5
Karaciğer
Sigaranın içerisinde bulunan sayısız kanserojen madde, karaciğer kanseri görülme olasılığının artması ile bağlantılıdır. Bu nedenle karaciğer kanseri, sigaranın yol açtığı hastalıklar arasında sayılabilir. Ayrıca karaciğer kanserine yakalanma olasılığı, günlük tüketilen sigara sayısı ve sigara kullanım süresi ile de bağlantılı olarak artabilir.6
Sigaranın Cilde ve Vücuda Zararları Nelerdir?
Sigara içerisinde bulunan nikotin; cilt, akciğerler ve bağırsaklar tarafından emilir. Bu nedenle hem cilt hem de vücudun diğer organları sigara kullanımından ciddi şekilde zarar görebilir. Ciltte yer alan bir hücre grubu olan keratinositler, cilt bariyerine katkıda bulunan ve patojen mikroorganizmalara saldırarak bağışıklık sisteminin bir parçasını oluşturan hücrelerdir. Nikotin, bu hücrelerin ölümüne neden olurken ciltteki kan damarlarına hasar verir, kan akışını yavaşlatır. Ayrıca nikotin, ciltteki kolajen proteinlerini barındıran fibroblastlara da hasar verir. Tüm bu etkilerden kaynaklı olarak sigara kullanımı yara iyileşmesinin yavaşlaması, cilt elastikiyetinin azalması gibi sorunlara neden olur. Aynı zamanda pek çok cilt hastalığının görülme olasılığını da artırabilir. Sigaranın neden olabileceği cilt sorunlarından bazıları şu şekilde sıralanabilir: (7)
- Cilt yaşlanması ve kırışıklıklar
- Cilt tonu ve pigmentasyona ilişkin bozukluklar
- Deri enfeksiyonları
- Sedef hastalığı
- Cilt kanseri
- Akne
- Egzama
- Buerger hastalığı (vaskülit)
- Sistemik lupus eritematozus
- Kellik (alopesi)
Sigaranın Bağışıklık Sistemi Üzerine Etkileri Nelerdir?
Sigara ve bağışıklık sistemi arasındaki ilişki, sigaranın sağlık üzerindeki yıkıcı etkilerinden bir kısmından sorumlu tutulabilir. Sigaranın bağışıklık sistemi üzerindeki etkilerini konu alan pek çok bilimsel çalışma ve bu çalışmaları doğrulayan oldukça geniş bir literatür mevcuttur. Bu alanda halen yeni bulgular ortaya çıkmaya devam etmektedir. Tütün ürünlerinin dumanında bulunan kanserojen maddeler, hücresel DNA’ya bazı kimyasal eklentiler yerleştirir. Bu durum geri dönüşü olmayan bir genetik hasar anlamına gelir ve bağışıklık hücrelerinin de genetik yapısının değişmesine neden olur.8
Sigara kullanımı, mikrobiyal ajanlara ve kanserleşmiş hücreler gibi hastalık etkenlerine karşı verilen bağışıklık yanıtını azaltabilir. Hem doğuştan gelen bağışıklık hem de adaptif bağışıklık için bu durum geçerlidir. Söz konusu etki, sigaranın sitokin adı verilen ve hücreler arası iletişimi sağlayan bağışıklık proteinlerinin salgılanmasını olumsuz etkilemesinden kaynaklanır. Doğuştan gelen bağışıklık üzerindeki etkiler, sigaranın bırakılmasının hemen ardından ortadan kalkmaya başlar. Ancak adaptif bağışıklık üzerindeki etkiler, epigenetik hafıza adı verilen durumdan kaynaklı olarak sigara bırakılsa dahi yıllarca devam edebilir. Sigaranın bu gibi etkileri, bağışıklık geliştirme amacıyla yapılan aşıların etkinliğini de olumsuz etkileyebilir. Aşı sonrası antikor gelişimi, sigara kullanan bireylerde adaptif bağışıklık üzerindeki olumsuz etkiden kaynaklı olarak daha az olabilir. Tüm bu nedenlerden dolayı sağlıklı ve güçlü bir bağışıklık sistemi için sigara kullanımından kaçınmak, sigara kullanımı söz konusu ise bu alışkanlığı derhal bırakmakta fayda vardır.
Sigarayı Bırakmanın Sağlık Açısından Faydaları
Sigaranın tıbbi zararları göz önünde bulundurulduğunda sigarayı bırakmanın sağlık açısından önemli faydaları beraberinde getireceği sonucuna kolaylıkla varılabilir. Uzun yıllar sigara kullanmış olan bir kişide dahi sigaranın bırakılması ile kısa ve uzun vadede pek çok olumlu etki gözlenebilir. Sigarayı bırakmanın sağlık üzerindeki faydalarından bazıları şu şekilde sıralanabilir:11
- Genel olarak sağlık durumu iyileşir ve yaşam kalitesi artar.
- Sigara içerken anormal derecede yüksek olan nabız ve tansiyon normale dönmeye başlar.
- KAndaki karbon monoksit düzeyi hızla azalmaya başlar. Kanın oksijen taşıma kapasitesi artar.
- Kan dolaşımı iyileşir, balgam üretimi azalır ve öksürük, hırıltı gibi sorunlar hafifleyerek iyileşmeye başlar.
- Akciğer fonksiyonları gelişmeye başlar.
- Bağışıklık sistemi güçlenir, hastalıklara yakalanma olasılığı azalabilir.
- Erken ölüm riski azalırken yaşam beklentisinde artış görülür.
- Kardiyovasküler hastalıklar, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), kanser ve infertilite dahil olmak üzere birçok hastalığın gelişme riski azalır.
- Hamilelik döneminde anne ve bebek sağlığı iyileşir.
- Koroner kalp hastalığı veya KOAH teşhisi almış kişilerde hastalık semptomlarında belirgin bir iyileşme görülebilir.
Sigara kullanımı hem sizin hem de sevdiklerinizin sağlığını ciddi şekilde riske atar. Bu nedenle bu alışkanlığı bir an önce bırakmanız, kendinize ve ailenize yapacağınız en önemli yatırımlardan bir tanesidir. Sigarayı bırakmakta zorlanıyorsanız sağlık kuruluşlarına başvurarak bu konuda tıbbi destek alabilirsiniz. Ayrıca sigara kullanımı ile ilişkili olabilecek “Hırıltılı öksürük belirtileri”, “Boğaz hastalıkları nelerdir?” ve “Kuru öksürük” gibi içeriklerimizi inceleyerek konu özelinde daha detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
